Procesja dobiegała końca. Fletnicy ustawili się z boku ołtarza, a sześć dziewic, rozrzuciwszy kwiaty, zajęło miejsca po drugiej stronie. Kapłanka, która szła za nimi, zatrzymała się przed ołtarzem i rzuciła w ogień garść jęczmienia, przemawiając do Westy mieszkającej w płomieniu.
– Marion Zimmer Bradley, Kapłanka Avalonu
Roślina znana także z historii wierzeń.
Według jednej z interpretacji imię Demeter oznacza Matkę Jęczmienia.
Jęczmień był składnikiem świętych napojów. W mitologii greckiej wodę z jęczmienia i mięty piła Demeter na dworze króla Keleosa w Eleusis, a podała jej ją królowa Metanejra. Jęczmień wraz z miętą był prawdopodobnie składnikiem kykeonu, napoju spożywanego przez mistów podczas misterów eleuzyjskich. Pszenicę wraz z jęczmieniem przysyłano do Eleusis do świątyni Demeter jako dar dla bogini. Grecy używali go również podczas składania ofiar ze zwierząt bogom bądź po prostu jako ofiary. Placki jęczmienne przynosili Grecy także w ofierze do wyroczni herosa Trofoniosa. Jako składnik piwa jęczmień mógł wchodzić także w skład obrzędowego, spożywanego podczas świąt napoju Słowian. Był składnikiem indyjskiej somy.
W mitologii i religii starożytnego Egiptu, zboże to łączono z Ozyrysem. Według mitu, to Izyda, żona Ozyrysa odkryła jęczmień, a Ozyrys nauczył ludzi jego uprawy. Kiełkujące ziarno symbolizowało zmartwychwstanie boga, jak i całej przyrody. Było zarówno symbolem jego jak i odradzającego się i zamierającego życia. Pszenicy używano więc do sporządzania Ozyrysa zbożowego, skrzyni wypełnionej ziemią i kiełkującym ziarnem. Podobne znaczenie miały, gdy wkładano je do grobowców. Jęczmień, jako uosobienie Ozyrysa, pojawia się w rytuale, w którym woły pędzone były po polu jęczmiennym. Kapłan przebrany za Horusa, syna Ozyrysa, wołał, że depczą ciała jego ojca, a następnie przepędzał je batami.
Słowianie używali jęczmienia jako magicznego środka pomocnego przy chorobie oczu — jęczmieniu. Przykładano go do chorego miejsca, a następnie palono bądź uciekano się tylko do drugiej z tych czynności. Miało to pomóc w pozbyciu się jęczmienia.
Jako rodzaj zboża w folklorze europejskim wchodził w skład ostatniego snopka, który zostawiano po żniwach wierząc, że przyniesie obfitość na rok przyszły.
Literatura:
- Frazer J.G., Złota gałąź, Kraków 2012.
- Niwiński A., Bóstwa, kulty i rytuały starożytnego Egiptu, Warszawa 1993.
- Robert K. G. Temple, Dzieje gnozy. Rozmowy z wiecznością , Poznań 1991.
- Kowalik A., Kosmologia dawnych Słowian. Prolegomena do teologii politycznej dawnych Słowian, Kraków 2004.
- Lipińska J., Marciniak M., Mitologia starożytnego Egiptu, Warszawa 1980.
- Hart G., Mity egipskie, Warszawa 1999.
- Graves R., Mity greckie, Warszawa 1992.
- Kubiak Z., Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa 1997.
- McKenna T., Pokarm bogówWarszawa 2007.
- Słownik stereotypów i symboli ludowych, pod red. Bartmiński J. , Lublin 1996.
- Kolankiewicz L., Eleusis: oczy szeroko zamknięte, [w:] „Między teatrem a literaturą”, Wrocław 2004.
Źródło ilustracji:
- Cilenšek M., Naše škodljive rastline, 1892.
