– To jest poważna sprawa, królu. Ryzyko jest wielkie dlatego słuchajcie: królewna stałe musi nosić na szyi szafir, najlepiej inkluz, na srebrnym łańcuszku. Stale. dzień i w nocy.
– Co to jest inkluz?
– Szafir z pęcherzykiem powietrza wewnątrz kamienia. Oprócz tego, w komnacie, w której będzie sypiała, należy co jakiś czas palić w kominku gałązki jałowca, żarnowca i leszczyny.
– Andrzej Sapkowski, Wiedźmin.
W wierzeniach święte drzewo.
Leszczyna była świętem drzewem Celtów, Germanów oraz Słowian.
U Celtów leszczynę wykorzystywali druidzi. Z jej gałęzi sporządzali magiczne różdżki. W mitologii dziewięć leszczynowych drzew rosło nad studnią wiedzy Segais, znaną także studnią Conla, a następnie, kiedy na skutek złamania zakazu przez Boann woda ze studni przelała się i zamieniła w rzekę Boyne, nad samą rzeką. Znaczenie miały także orzechy leszczyny. Niosły mądrość każdemu, kto je spożywał, tak jak to ma miejsce w przytoczonej opowieści. Jedna z postaci mitologii celtyckiej — Mac Cuill — zawdzięcza swoje imię leszczynie, oznacza ono dosłownie Syna leszczyny. Leszczynowe drzewa, choć nie tak popularne jak jabłonie, miały również rosnąć na tamtym świecie, szczególnie na legendarnych Wyspach Szczęśliwych. Jedna z liter druidzkiego alfabetu, ogmy, odpowiadająca C, nosi nazwę od leszczyny (coll).
U Germanów leszczynowych gałęzi używano podczas kultowej czynności wyznaczania granic. Było to pole walki bądź miejsce sądów wyznaczane podczas thingu, czyli zgromadzenia. Cztery leszczynowe gałęzie osadzano na czterech rogach takiego pola. W pierwszej z funkcji pojawia się na przykład w Eddzie Poetyckiej w opowieści o Helgim i Hrodmarze. Ponadto leszczyna u Germanów wiązała się z burzą. Łączono ją z bogiem Thorem.
Leszczyna była świętym drzewem także dla Słowian. Według jednej z interpretacji leszczyną miało być orzechowe drzewo rosnące w Szczecinie, które zostało wspomniane w Żywocie św. Ottona. Serbowie uważali leszczynę za drzewo rosnące w Raju. Zgodnie z ludowymi wierzeniami, za pomocą leszczyny rozpalono pierwszy ogień na świecie. Jako taka służyła również do rozpalania nowego, rytualnego, oczyszczającego ognia. Leszczyna pojawia się w legendzie o Przemyśle, założycielu czeskiej dynastii Przemyślidów. Zgodnie z nią Przemysł poganiał nią woły różnobarwnej maści, a następnie zatknął ją w ziemię i leszczyna zakwitła, co w legendzie stanowi wróżbę. W Polsce leszczynę wplatano w dożynkowy wieniec. W folklorze chroniła przed burzą, a konkretniej piorunami. Z tego powodu jej gałęzie zatykano w różne miejsca w domu, a gałązki na granicy pól, po jednej na każdą stronę świata.
Wywodząca się z mitologii celtyckiej tradycja magicznej różdżki sporządzonej z leszczyny przetrwała starożytność. W folklorze używano jej do odnalezienia złota bądź źródła wody.
Motyw leszczyny przetrwał także w baśniach. W Kopciuszku braci Grimm gałązka leszczyny, podarowana dziewczynce przez ojca i zasadzona na grobie matki, ma cudowne właściwości.
Pokaż bibliografię
Literatura
- Macioti M. I., Mity i magie ziół, Kraków 2006.
- Botheroyd S.; Botheroyd P., Słownik mitologii celtyckiej, Katowice 1998.
- Pietrzak E., Historyczne spojrzenie na mistyczne związki ludzi z drzewami, [w:] „Maska. Roślina”, nr. 27/2015.
- Kowalik A., Kosmologia dawnych Słowian, Kraków 2004.
- Gieysztor A., Mitologia Słowian, Warszawa 1986.
- Strzelczyk J., Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, Poznań 1998.
- Leksykon symboli, pod red. Jarosiński R., Warszawa 1991.
- Ellis, Peter Berresford, Druidzi, Warszawa 1998.
- Edda Poetycka, Wrocław 1986.
- Cetwiński M.; Derwich M., Herby, legendy, dawne mity, Wrocław 1989.
- Kempiński A. M., Ilustrowany leksykon mitologii Wikingów, Poznań 2003.
- Sentier E., Trees of the Goddess, Winchester 2014.
- Cunningham S., Cunningham’s Encyclopedia of magical herbs, 2000.
Źródło ilustracji
- Cilenšek M., Naše škodljive rastline, 1892.
