Nagle przyciągnęła jego wzrok jasna, wolno poruszająca się plama. Śledził ją, czekając na kolejną błyskawicę. Gdy błysnęło, zobaczył ku swemu zdumieniu dziewczynę w białym gieźle, zrywającą i kładącą do kosza wielkie i rozłożyste cmentarne pokrzywy. Dziewczyna też go zobaczyła. Po chwili wahania podeszła, postawiła kosz. Nie zwróciła najmniejszej uwagi ani na frasobliwego kościotrupa, ani na kosmatego stwora, dłubiącego między paluchami wielkich stóp.
— Dla przyjemności? — spytała. — Czy z obowiązku?
— Eee… Z obowiązku… — pokonał strach, pojął, o co pytała. — Brat… Brata mi zabili. Tutaj leży…
— Aha — odgarnęła włosy z czoła. — A ja tu, widzisz, pokrzywy zbieram.
— Żeby uszyć koszule — westchnął po chwili, odgadując. — Dla braci zaklętych w łabędzie?
Milczała długo.
— Dziwny jesteś — powiedziała wreszcie. — Pokrzywy są na płótno, a jakże. Na koszule. Ale nie dla braci. Ja nie mam braci. A gdybym miała, nigdy nie pozwoliłabym, by włożyli te koszule.
– Andzej Sapkowski, Narrenturm
W historii kultury ziele magiczne.
Jako ziele parzące stanowiła ekwiwalent ognia, a także środek ochronny.
Pokrzywa miała magiczne znaczenie szczególnie dla Słowian. Używano jej aby odstraszyć złe moce. W Noc Świętojańską palono w ogniach świętojańskich, umieszczano w różnych miejscach domów i budynków gospodarskich, wieszano nad drzwiami, zatykano nad powałą, wtykano w okna. W ten sposób chroniono od demonów, czarów oraz wiedźm, nie tylko ludzi i miejsce ich zamieszkania, ale także bydło. W tym celu krowom dodatkowo umieszczano pokrzywowe wieńce na łbie. Wierzono, że wiedźma, która będzie chciała przekroczyć próg chaty, poparzy się pokrzywą i ucieknie.
Pokrzywę wykorzystywano także w medycynie ludowej. Pokrzywowa chłosta miała wypędzić z ciała chorego chorobę, podobnie jak włożona na głowę pokrzywowy wieniec odganiał bóle głowy.
Motyw pokrzywy, a dokładniej pokrzywowych koszul wyplatanych przez siostrę dla przemienionych w łabędzie braci, pojawia się w baśniach, konkretniej w Dzikich Łabędziach Hansa Christiana Andersena.
Literatura:
- Kowalik A., Kosmologia dawnych Słowian, Kraków 2004.
- Moszyński K., Kultura ludowa Słowian, t. 2, cz. I, Kraków 1939.
- Cunningham S., Cunningham’s Encyclopedia of magical herbs, St. Paul, Minn. 2000.
Źródło ilustracji:
- Budd’s flora of the Canadian Prairie Provinces, Canada 1987.